خبرگزاری «حوزه»، این شب‌ها با نزدیک‌تر شدن به بهار انقلاب، آرام آرام تَبِ مخاطبان سریال معمای شاه نیز با پخش قسمت‌های مربوط به دوران مبارزات بالا رفته و کسانی که از ابتدای سریال، برای تماشای نقش اصلی‌ترین چهره انقلاب لحظه شماری می‌کردند، حالا چند قسمتی است که شاهد بازی «شکرخدا گودرزی» در نقش امام خمینی(ره) هستند؛ بازیگری که سال‌ها خاک تئاتر خورده و در سالیان گذشته در سریال‌های شب دهم، همسایه‌ها و حلقه سبز نقش آفرینی کرده است.

وی که دارای تحصیلات کارشناسی ارشد کارگردانی و بازیگری است، نزدیک به سه دهه بازیگری تدریس می کند و دریافت نشان درجه یک هنری کشور در کارنامه هنری اش به چشم می‌خورد.

این هنرمند شناخته شده بروجردی که براساس نظر مخاطبان، توانسته از پس ایفای این نقش سنگین و مهم برآید، از یک اتفاق خاص در شب آغاز فیلمبرداری پرده بر می‌دارد.

وی همچنین از تکیه کردن به یک کلید واژه برای ایفای نقش پیر جماران سخن می‌گوید و راوی غرق شدن چشمان طلاب در خانه تاریخی معمار کبیر انقلاب اسلامی در قم می‌شود.

ماحصل گفت وگوی خبرنگار خبرگزاری «حوزه» با بازیگر نقش امام خمینی در سریال معمای شاه، در آستانه فجر انقلاب اسلامی تقدیم می‌شود.

*به عنوان سوال نخست، از نحوه انتخاب خود برای ایفای نقش امام خمینی(ره) بفرمایید.

من در نمایش ساقی به کارگردانی آقای امیر دژاکام در نقش یک شاعر به نام شمس الدین که ابیات بلندی در مدح امیرالمومنین(ع) می سرود، بازی می کردم؛ آقای ورزی با توجه به ارتباط صمیمانه ای که با کارگردان نمایش داشت، یک روز برای تماشای نمایش به تئاترشهر آمد.

آقای ورزی بعد از اینکه نمایش و نحوه ایفای نقش بنده را مشاهده کرد، به دستیار خود آقای مسعود عجمی گفته بود من بازیگر امام(ره) را پیدا کردم و کارگردان نمایش هم به من گفت گویا آقای ورزی برای شما خواب هایی دیده اند!

چند روز بعد، به دفتر آقای ورزی رفتم و بعد از گفت وگویی که داشتیم، موضوع تست گرفتن برای بازی در نقش یکی از شخصیت ها مطرح شد؛ به اتاق گریم رفتم و هنگامی که چند تصویر از حضرت امام(ره) را در آئینه دیدم، متوجه شدم برای تست نقش امام خمینی(ره) به اینجا آمده ام!

البته پیش از حضور من، برای نقش امام(ره) تعداد زیادی تست گرفته بودند و تست گریم هم زده بودند و حتی با بعضی ها هم برای قرارداد صحبت کرده بودند.

شهرام خلج طراح گریم سریال در ابتدا می گفت؛ چهره فاصله دارد و فکر نکنم گریم جواب دهد، اما آقای ورزی تاکید کرد که حتماً می شود.

جلسه اول، گریم جواب داد و در ادامه بیش از 25 جلسه شش ساعته گریم طول کشید و به فرم نهایی رسیدیم.

*برای ایفای نقش حضرت امام(ره) به عنوان شخصیت عظیمی که هم مرجع دینی و هم رهبر سیاسی جهان اسلام بود که دنیا را تحت تاثیر قرار داد، استرس و دلهره خاصی نداشتید؟

حضرت امام(ره) به نظر من به عنوان بزرگ ترین و تاثیرگذارترین شخصیت سیاسی - مذهبی قرن اخیر بودند و بنابراین برای پرداختن به چنین شخصیتی، نمی توان، معمولی برخورد کرد و طبعا بازی در چنین نقشی سختی های خود را می طلبد.

امام خمینی(ره) شخصیتی کاریزماتیک داشتند و همه کسانی که با ایشان در ارتباط بودند، تاکید می کنند وقتی با ایشان مواجه می شدند، تحت تاثیر قرار می گرفتند. لذا بازی در نقش چنین شخصیت تاثیرگذار و بزرگی، علاوه بر اینکه توفیق بود، از نظر بازیگری و موقعیتی هم یک شانس محسوب می شود؛ البته ایفای چنین نقشی بسیار سخت است، چرا که اگر بازی به خوبی انجام نشود و به اصطلاح "درنیاید" و بازیگر به شدت نقد خواهد شد.

در طول کار هیچ گاه استرس و ترس نداشتم، تا شبی که می خواستم فردای آن روز برای اولین بار در نقش حضرت امام(ره) مقابل دوربین بروم، هر کاری کردم تا صبح نتوانستم بخوابم؛ ساعت 4 صبح به حرم امام(ره) رفتم و در گوشه ای تکیه دادم و فقط نگاه می کردم و اصلا متوجه گذر زمان نبودم یک لحظه متوجه شدم پانزده دقیقه از زمان آغاز فیلمبرداری هم گذشت و من هنوز در حرم هستم!

معمولا کارگردان ها دیرتر از سایر عوامل سر صحنه حضور پیدا می کنند، اما آن روز آقای ورزی زودتر از موعد سر صحنه رفته بود و وقتی با تاخیر من مواجه شد، نگران شده بود که نکند اتفاقی رخ داده و بعد از 45 دقیقه تاخیری که داشتم، ماجرا را برای ایشان تعریف کردم.

ما با آقای ورزی از سال 90 تا 95 زندگی کردیم؛ در این مدت به احترام نقش امام هیچ گاه نشد ایشان جلوتر از بنده از یک در برود؛ هروقت کار گریم به اتمام می رسید و آماده فیلمبرداری می شدیم،  آئین و مناسکی باهم داشتیم، شانه های من را می بوسید و خودش عمامه را تنظیم می کرد و ...

*برای شناخت بیشتر از شخصیت امام خمینی(ره) و نزدیک تر شدن به نقش چه کارهایی انجام دادید؟

حدود دو سال فرصت مطالعه داشتم؛ صحیفه نور و تفسیر سوره حمد را به طور کامل خواندم؛ همچنین مطالعاتی در زمینه تبارشناسی سلسله موسوی الخمینی داشتم؛ در ادامه، فیلم سخنرانی های امام(ره) را در مقاطع مختلف مشاهده کردم و از همه مهم تر، مستند ده قسمتی "روح الله" به کارگردانی "محمد دبوق" لبنانی را حدود پانزده مرتبه دیدم.

مجموعه مطالعات، مستندها، فیلم ها و دیدار با بعضی شخصیت ها موجب شناخت دقیق تر من از حضرت امام(ره) شد.

*در دوران جوانی، از نزدیک هم امام خمینی(ره) را مشاهده کرده بودید؟

ایشان را از نزدیک مشاهده نکرده بودم، چون ما در بروجرد زندگی می کردیم؛ اما به یاد دارم روز استقبال از امام(ره) چنان شوری جامعه را گرفته بود که بی نظیر بود.

البته در دوران انقلاب هجده ساله بودم و در جریان انقلاب اسلامی هم حضور داشتم و نسبت به صف بندی نیروها و شکل بندی سیاسی جامعه آگاه بودم.

*اشاره کردید که مطالعات و تماشای مستندها موجب شناخت دقیق تر از شخصیت امام خمینی(ره) شد. 

بله اما از یک مرحله ای، مشاهدات و مطالعات من به عنوان یک بازیگر کامل شد و از آن به بعد، این نقش برای من به یک کاراکتر تبدیل شده بود که باید آن را به بهترین شکل بازی می کردم.

برای ایفای نقش باید از درون به فرم می رسیدم؛ بر این اساس، فقط به متن تکیه کردم، چون باید شخصیتی را بازی می کردم که برای مخاطب باورپذیر باشد و برای باورپذیری، نقش باید از درون متولد می شد، تا وقتی شخصیت نگاه می کند یا گوشه ابروی خود را بالا میندازد، برای مخاطب یک ژست تلقی نشود.

بر این اساس، برای پرداختن به متن بسیار وقت گذاشتم و به نوعی با سناریو زندگی و متن را از آن خود کردم؛ این کلمات باید از آن من می شد تا حرکات و رفتارها به درستی پیاده شود و با آزادی فکری و ذهنی تمرین می کردم.

*به مسئله باورپذیری نقش اشاره داشتید؛ امام خمینی(ره) در ذهن و حافظه ملت زنده هستند و احتمالا برای باورپذیری نقش، سختی زیادی متحمل شدید؟

بله ما قرار بود شخصیتی را کار کنیم که مسبوق به سابقه است و در ذهن همه قرار دارد و اصلا جای آزمون و خطا وجود نداشت؛ همه مردم با حضرت امام آشنایی دارند و شخصیت در درون اذهان قرار دارد و ایفای چنین نقشی ساده نیست.

یک مرتبه در میان صحبت های حضرت امام(ره) یک کلید واژه مهم پیدا کردم که برای ایفای این نقش خیلی کمک کرد؛ هنگامی که دولت موقت، خدمت امام(ره) رسیده بود، ایشان یک جمله بسیار مهمی دارد و می گویند «ما برای خودمان یک فکرهایی می‌ کردیم، اما یک ‌جورهای دیگری می ‌شد و خواست خدا اتفاقاتی را رقم می زد که دست من نبود؛ من هیچی برای شما قائل نیستم، برای خودم هم قائل نیستم، چون همه چیز مربوط به خداست».

"وصل بودن حضرت امام به خداوند" کلید واژه مهمی بود و بر این اساس، من هم به خدا توکل نموده و خودم را به پروردگار سپردم؛ بنده همه کارهای لازم از جمله مطالعات را انجام داده بودم و از نظر کارنامه هنری هم معلم بازیگری هستم و کارشناسی ارشد کارگردانی و بازیگری دارم و نشان درجه یک هنری کشور را دریافت کرده ام.

*در بخشی از گفت وگو اشاره کردید که برای نزدیک شدن به شخصیت امام(ره)، دیدارهایی داشتید، این دیدارها با چه کسانی بود؟  

دیداری با مرحوم سیدصادق طباطبایی داشتم و به منزل ایشان واقع در سوهانک تهران رفتم؛ آقای طباطبایی اصالتا بروجردی بود و هم تبار بودیم و از شخصیت های بسیار ارزشمند محسوب می شد؛ ایشان در آن دیدار به بیان مسائل و نکات ارزشمندی از اخلاق و روحیات حضرت امام(ره) پرداخت.

یکی از نکات مورد اشاره آقای طباطبایی اهمیت دائمی حضرت امام(ره) به امر نظافت و تمیزی حتی در ایام بیماری بود. همچنین دیدار دیگری هم با خانم طباطبایی همسر مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج سیداحمد خمینی داشتم.

* خانواده امام خمینی(ره) نسبت به نقش آفرینی شخصیت ایشان چه واکنشی داشتند؟

در دیدارهایی که من داشتم، از ایفای نقش رضایت داشتند؛ همچنین آقای ورزی دیداری با حجت الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی داشتند و قرار بود وی یک روز سر صحنه حضور پیدا کند، اما نیامدند؛ خیلی دوست داشتم وی هنگام فیلمبرداری حضور پیدا می کرد.

*واکنش مردم نسبت به بازی شما در نقش امام خمینی(ره) در سریال معمای شاه چطور بوده است؟  

خوشبختانه خیلی خوب بود؛ مخالف و موافق به بنده لطف داشتند؛ بسیاری از افراد هم گفتند چرا دوربین نزدیک تر به نقش نمی شود؛ طبعاً این مسئله در حیطه اختیارات و سلیقه کارگردان است.

*به نظر می رسد از زمان پخش قسمت های مربوط به دوران مبارزات انقلاب و امام خمینی(ره)، مخاطبان معمای شاه اقبال بیشتری به تماشای این سریال نشان دادند.

بله استقبال بیشتری از سوی مخاطبان شد؛ یکی از دانشجویان بنده نقل می کرد بخش های سخنرانی حضرت امام(ره) را ضبط کرده اند و دختر چهارساله وی دیالوگ ها را حفظ شده و بازخوانی کرده بود و هرگاه موقع پخش سریال می شود، می گوید من می خواهم امام(ره) را ببینم؛ این موضوع خیلی برای من جالب بود.

*دوره فیلمبرداری در شهر مقدس قم چگونه گذشت؟

دوره فیلمبرداری در قم خیلی خوب بود و من خاطرات خوبی از قم دارم؛ دیدارهایی با علما داشتیم و بعضی از روحانیون هم در محل فیلمبرداری حضور پیدا می کردند.

روزی که در حال ضبط فیلمبرداری سخنرانی در مدرسه فیضیه بودیم، تعدادی از مدرسین حوزه خیلی دعا کردند و نسبت به بنده لطف داشتند.

همچنین در مدت فیلمبرداری در قم، رابطه بسیار خوبی با طلاب پیدا کردم و اکنون هم به بنده لطف دارند و گاهی تماس می گیرند و پیامک می دهند.

*واکنش طلاب در سکانس های سخنرانی در خانه تاریخی امام و فیضیه چطور بود؟ 

اولین مواجه سخنرانی جدی من در نقش امام(ره) با طیف روحانیت و طلبه بسیار جالب بود؛ این عزیزان در ابتدا به طور جدی نقش را باور نداشتند؛ اولین سکانسی که در خانه امام(ره) گرفتیم، سخنرانی امام(ره) درباره سلطه افراد منتسب به بهاییان و اسرائیلی ها در دربار و دولت بود.

من در پنجره معروف خانه امام(ره) نشسته و آماده سخنرانی بودم؛ وقتی گفتند "صدا، دوربین، حرکت" کمی منتظر شدم تا صدای جمعیت فروکش کند؛ هنگامی که شروع به سخنرانی کردم، آرام آرام دیدم اشک در چشمان بسیاری از طلاب است و در حال گریه واقعی هستند.

هنگامی که سخنرانی تمام شد، چند لحظه سکوت مطلق، خانه امام(ره) را فرا گرفت و در ادامه ناگهان صلوات فرستادند و بعد به آقای ورزی گفتم کاش دوربینی بود که از این زاویه هم تصویر طلبه ها را می گرفت.

من که بازیگر نقش امام(ره) بودم، چنین واکنشی را مشاهده کردم و این مسئله نشان می دهد خود امام خمینی(ره) در هنگام سخنرانی چه شور خاصی در مخاطبان ایجاد می کردند.

* یک پرسش صریح را مطرح کنم؛ آیا با اعتقاد نقش امام خمینی(ره) را ایفا کردید یا صرفا یک کار بازیگری مثل سایر نقش ها بود؟  

توجه داشته باشید برای هر نقشی که بخواهید بازی کنید باید آن را دوست داشته باشید؛ طبیعی است تا نقشی را دوست نداشته باشید، همه چیز دروغ است و بر این اساس، با اعتقاد تلاش کردم این نقش به خوبی ایفا شود.

*اگر به چهارسال قبل بازگردید، بازهم نقش آفرینی امام خمینی(ره) را قبول می کنید؟

پذیرش این نقش یک توفیق است، اما به رغم اینکه حساسیت ها بسیار بیشتر از گذشته می باشد، بازهم خواهم پذیرفت.

*با توجه به مطالعاتی که درباره امام خمینی(ره) برای ایفای نقش ایشان در سریال داشتید، به نظر شما به کدام بخش از وجوه حضرت امام کمتر پرداخته شده است؟

به نظر بنده بخش های معرفت شناسانه امام کمتر مورد بررسی قرار گرفته ؛ شخصیت سیاسی امام(ره) بسیار بزرگ بوده، اما باید به بخش های معرفت شناسانه ایشان هم توجه داشت.

همچنین ایشان در آن زمان، فلسفه در حوزه تدریس می کردند و این مسئله نشان دهنده توانایی بالای حضرت امام بوده است.

*به عنوان پرسش پایانی، انتقاداتی هم متوجه سریال معمای شاه شده، نظر شما در این زمینه چیست؟

درباره برخی از سریال ها جوّی ایجاد می شود و نظرات متفاوتی درباره آن اثر بیان می شود؛ کاش فضایی برای پرداختن بیشتر به تاریخ معاصر وجود داشته باشد؛ اگر به تاریخ معاصر پرداخته شود، امکان بررسی وقایع تاریخ با زوایای مختلف وجود دارد.

این سریال روایت محمدرضا ورزی است و باید روایت های دیگر هم باشد؛ سریال شهرزاد هم روایتی از حسن فتحی درباره تاریخ معاصر است؛ کار درباره تاریخ معاصر سخت است و این گونه نیست که در رابطه با دوره قاجار یا پیش از آن باشد.

با این وجود، بعضی از انتقادها بی انصافانه بود؛ بعضی از انتقاد ها موجب می شود که هنرمندان اصلا به سمت و سوی پرداختن به تاریخ معاصر هم نیایند؛ برخی متوجه نیستند چگونه صحبت می کنند؛ بدون تردید شبکه برای خودش شرایطی دارد و مشاورانی در اختیار سریال قرار داده بوده و حتما نظرات آنها در تولید سریال نقش داشته است.

برخی از دوستان خودی به جای اینکه ما را مورد نوازش و احترام قرار دهند، حداقل بی مهری نکنند.     

 

گفت وگو: محمد مهدی عنایت پور 

 

    انتهای پیام/313/33